Rafa u wybrzeży Synaju

     Ziemia Święta to miejsce niezwykłe na mapie świata - miejsce święte dla trzech wielkich religii monoteistycznych: chrześcijaństwa, judaizmu i islamu. Nic zatem dziwnego, że jest celem licznych pielgrzymek z całego świata wyznawców tych religii, lecz również celem wielu turystów, pragnących zanurzyć się w wyjątkową atmosferę Jerozolimy, czy Betlejem. Ten cel wybrał także w 2004 roku nasz wytrawny podróżnik, fotograf i filmowiec, Ryszard Czajkowski.

     Docierając do Ziemi Świętej wybrał jednak dość nietypową drogę - od południa, czyli od strony Egiptu. Trasa podróży rozpoczęła się na półwyspie Synaj, a ściśle mówiąc w jego wschodniej części, słynącej ze wspaniałych raf koralowych ciągnących się kilometrami wzdłuż wybrzeża zatoki Akaba. Na wybrzeżu usytuowało się kilka rozwijających się obecnie prężnie miejscowości, takich jak Szarm

Petra - tzw. Skarbiec

el-Shejk, Dahab czy Nuwajba, oferujących przybywającym tu turystom idealne warunki do poznawania podwodnego życia na rafie koralowej. Powstało wiele nowoczesnych hoteli, dróg i restauracji, zmieniających radykalnie te niegdyś spokojne wioski rybackie w kurorty turystyczne. Powstały także liczne agencje turystyczne, umożliwiające poznawanie życia na rafie poprzez organizacje wycieczek z głównym punktem programu - nurkowaniem lub pływaniem z maską. Nasz podróżnik również skorzystał z tej okazji, kilkakrotnie odbywając wypady na rafę ze sprzętem do nurkowania oraz z aparatem fotograficznym, uwieczniając wspaniały podwodny świat rafy koralowej, schodząc niekiedy nawet na głębokość 50 metrów pod wodę.

     Po tych podwodnych przeżyciach nadszedł czas na inne niezwykłe atrakcje na drodze do Ziemi Świętej. Pierwszą z nich był przejazd przez położoną na obszarze Jordanii pustynię Wadi Rum, charakteryzującą się niezwykłymi formami skalnymi o kolorze pomarańczowoczerwonym, szczególnie pięknych o wschodzie i zachodzie słońca. Żyją tu w trudnych warunkach ludzie pustyni - Beduini, mieszkający w przenośnych namiotach, za główny swój dobytek posiadający kozy i wielbłądy. Na skraju pustyni Wadi Rum znajduje się druga niezwykła atrakcja Jordanii - Petra. To

Groby królewskie w Petrze

niesamowicie usytuowane w górskim krajobrazie starożytne miasto (dojść do niego można bardzo wąskim półtorakilometrowym wąwozem) zostało założone przed lud Nabatejczyków w VI wieku p.n.e. i rozkwitało przez kilkaset lat aż do ok. 100 roku n.e. kiedy to podbili je Rzymianie. W tym okresie wykuto w piaskowcowych skałach wiele budowli, głownie o charakterze religijnym, które do dziś zachwycają kunsztem wykonania najdrobniejszych detali architektonicznych. Budowle są rozrzucone w górskim krajobrazie na dość dużym obszarze. Najsłynniejszą z budowli, widoczną jako pierwszą po wyjściu z wąwozu, jest tzw. Skarbiec - wspaniałe rzeźbiona 40-metrowa fasada dawnej świątyni lub grobowca. Bardzo duże wrażenie wywierają także Groby Królewskie, pięknie wyrzeźbione w zboczu góry zwanym Ściana Królewską. Nieopodal znajduje się ciekawy, dość dobrze zachowany grobowiec rzymskiego gubernatora z czasów cesarza Hadriana oraz olbrzymi rzymski amfiteatr na 7000 ludzi, o niezwykłej akustyce, charakterystycznej dla budowli świata antycznego. Cały kompleks Petry, z racji usytuowania w górach, daje możliwość podziwiania jej zabytków z różnych punktów widzenia, lecz wymaga to sporo czasu i dobrej kondycji.

Wnętrze Bazyliki Grobu Pańskiego

     Po bogatych wrażeniach z Petry nasz podróżnik Ryszard Czajkowski udał się już do Ziemi Świętej. Przed dotarciem do najważniejszego miasta tej ziemi - Jerozolimy zatrzymał się na krótko nad Morzem Martwym, aby na własnej skórze doświadczyć niezwykłości kąpieli w tym najniżej położonym na świecie zbiorniku wodnym. Zasolenie wód Morza Martwego jest tak duże, że umożliwia leżenie na jego powierzchni, kąpiele zaś mają dobroczynny wpływ na organizm człowieka. W pobliżu znajduje się starożytna twierdza Masada oraz miejsce znalezienia słynnych biblijnych zwojów z Qumran.

     Ale najważniejszym celem naszego podróżnika w Ziemi świętej była Jerozolima. Niewielkie miasto w miejscu dzisiejszej Jerozolimy było wymieniane w egipskich tekstach już w XX wieku p.n.e. Według przekazów powstało ono w miejscu, gdzie Abraham składał ofiary Bogu. Miasto zdobył Dawid i uczynił je stolicą swojego królestwa. Za rządów jego syna, króla Salomona, znacznie się rozrosło, a na wzgórzu wniesiono Świątynię, w której umieszczono Arkę Przymierza. Było to główne miejsce kultu Żydów.

Duchowni w Bazylice Grobu Pańskiego

     W 63 r. p.n.e. miasto zostało podbite przez Rzymian; władzę w nim rozpoczęli rzymscy namiestnicy. Jednym z nich był Poncjusz Piłat, za którego rządów w 33 r n.e. skazano i ukrzyżowano Jezusa Chrystusa. Miasto stało się odtąd miejscem narodzin chrześcijaństwa.

     Za rządów cesarza Konstantyna, w IV wieku n.e. nastąpiło zalegalizowanie chrześcijaństwa na obszarze Cesarstwa Rzymskiego i od tego czasu w Jerozolimie zaczęto wznosić chrześcijańskie bazyliki; stały się od tej pory celem licznych pielgrzymek. W 637 r. Jerozolima poddała się muzułmańskim wojskom. W miejscu zburzonej Świątyni, miejsca, w którym według tradycji islamskiej Mahomet został wzięty do nieba, wzniesiono meczet zwany Kopułą Skały. Od tej pory miasto zaistniało jako także święte miejsce islamu.

     Tak więc obecna Jerozolima jest miejscem świętym dla trzech religii: chrześcijaństwa, judaizmu

Modły Żydów przed Ścianą Zachodnią

i islamu. Najważniejsze zabytki i główne atrakcje turystyczne znajdują się na Starym Mieście, otoczonym murem pochodzącym z XVI wieku, z siedmioma bramami i 34 wieżami. Wewnątrz ciasne, kręte i gwarne uliczki prowadzą wśród dzielnic Muzułmańskiej, Chrześcijańskiej, Żydowskiej i Ormiańskiej do najważniejszego miejsca miasta - Wzgórza Świątynnego.

     Według tradycji jest to biblijne Wzgórze Moria, na którym Abraham miał złożyć w ofierze Izaaka. W miejscu tym Salomon zbudował Świątynię, w której umieścił Arkę Przymierza. W odbudowanej Drugiej Świątyni nauczał Jezus, tu był także ofiarowany jako niemowlę i stąd wyrzucił kupców. Wreszcie było to miejsce nawiedzone przez Mahometa i według tradycji muzułmańskiej stąd został wzięty do nieba.

     Dziś wzgórze zajmuje potężny plac otoczony murem z siedmioma bramami Haram esh-Sharif.

Ortodoksyjny Żyd

Wznoszą się na nim dwa szczególnie ważne dla muzułmanów meczety. Pierwszy to Kopuła Skały. Ten wspaniały meczet z VII wieku kryje w sobie Świętą Skałę - miejsce ofiary Abrahama, z którego Mahomet miał rozpocząć Nocną Podróż. Obok znajduje się pochodzący z tego samego okresu Meczet al-Aksa, największa świątynia muzułmańska w Izraelu. Na plac świątynny nie wchodzą pobożni Żydzi, gdyż gdzieś w jego obrębie znajdowało się Miejsce Najświętsze Świątyni, do którego miał wstęp tylko najwyższy arcykapłan. Żydzi czczą natomiast przylegający od strony zachodniej do placu pozostały fragment muru otaczającego niegdyś świątynię, nazywany Ścianą Płaczu lub Ścianą Zachodnią. Przychodzą tu, aby modlić się i tradycyjnie opłakiwać zburzenie świątyni przez Rzymian w 70 r. Jest to miejsce szczególne dla religii żydowskiej, a zarazem niezwykle interesujące dla turystów, nic więc dziwnego, że nasz podróżnik spędził tam wiele czasu (w dzień i wieczorem), obserwując praktyki religijne i ubiory Żydów.

     Dla chrześcijan najświętszym miejscem jest Bazylika Grobu Świętego wznosząca się w dzielnicy chrześcijańskiej Starego Miasta. Pierwszą świątynię wzniósł Konstantyn Wielki w miejscu, zgodnie z tradycją chrześcijańską, góry Kalwarii na której ukrzyżowano Chrystusa. Obecna budowla pochodzi z czasów utworzonego przez krzyżowców Królestwa Jerozolimskiego.

Kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny

Wewnątrz bazyliki najważniejszym miejscem jest Grób Jezusa - miejsce Zmartwychwstania. Pielgrzymują tu rzesze chrześcijan z całego świata, modląc się przed grobem i składając ofiary w licznych kaplicach będących pod opieką różnych odłamów chrześcijaństwa.

     Dzielnicę muzułmańską i chrześcijańską łączy święta ulica chrześcijan Via Dolorosa. Według tradycji to właśnie tędy był prowadzony Chrystus na ukrzyżowanie. Już od czasów bizantyjskich urządza się drogą procesję, z czasem powstały przy niej stacje drogi krzyżowej.

     Na południe od Starego Miasta, za bramą Syjońską na górze Syjon wznosi się Wieczernik, pomieszczenie, w którym Chrystus z apostołami spożył ostatnią wieczerzę. Jest to jednocześnie pierwszy kościół chrześcijański. Obecna budowla pochodzi z XIV wieku, znajduje się w niej także szczególnie czczony przez Żydów Grób Dawida.

     Od wschodu do Starego Miasta wprowadzała zamurowana dziś Brama Złota. To przez nią wjechał uroczyście Chrystus do miasta. Za bramą wznosi się Góra Oliwna. Jest to kolejne święte miejsce chrześcijan. W Ogrodzie Getsemani rosną jedne z najstarszych na świecie drzew oliwnych. To tu, według tradycji, został pojmany Chrystus. Na szczycie góry nastąpiło wniebowstąpienie Jezusa, co upamiętniają Kościół Wniebowstąpienia i znacznie starszy od niego Meczet Wniebowstąpienia. Wieczorami z Góry Oliwnej rozciąga się stąd wspaniały widok na świątynie Jerozolimy.

Panorama Jerozolimy z Góry Oliwnej

     Oprócz tych głównych zabytków i miejsc świętych, które są podstawą zwiedzania dla każdego turysty, nasz podróżnik odwiedził także kilka innych, mniej uczęszczanych miejsc, znajdujących się na obrzeżu Starego Miasta, w tym m.in. ładny architektonicznie kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Po kilku dniach wędrowania po Jerozolimie wybrał się do położonego już na terenie Autonomii Palestyńskiej innego niezwykle ważnego dla chrześcijan miasta, Betlejem. Tu najważniejszą budowlą jest Bazylika Narodzenia Pańskiego.

     Wybudowany ponad grotą, uważaną za miejsce narodzin Jezusa, kościół jest jedną z najstarszych chrześcijańskich świątyń, w której odprawiane są nabożeństwa. Pierwotny kościół, wzniesiony w IV w. przez cesarza Konstantyna, został znacznie przebudowany około 530 r. przez Justyniana i ta zasadnicza konstrukcja projektu Justyniana przetrwała do dziś. W kościele tym

W Bazylice Narodzenia Pańskiego

krzyżowcy dokonywali koronacji swoich królów, a w latach 1165-1169 odrestaurowali budowlę, odnawiając dekoracje wnętrz i wymieniając dach. Za czasów Saladyna Arabowie odnosili się do kościoła z należytym szacunkiem. Po pokonaniu egipskiego sułtana przez Mameluków w XIII w. rozpoczął się długi okres bezczeszczenia i zaniedbania świątyni. Sporadyczne remonty, plądrowanie, trzęsienie ziemi w 1834 r. i pożar w 1869 r., który zniszczył wystrój groty - wszystko to odegrało niszczącą rolę. Obecnie także widać, co stwierdził naocznie nasz podróżnik, ślady pewnego zaniedbania, niemniej kościół ten jest w dalszym ciągu najczęściej odwiedzaną (poza Jerozolimą) chrześcijańską budowlą na obszarze Ziemi Świętej.

     Wizyta w Betlejem byłą ostatni punktem podróży, którą odbyliśmy wspólnie z Ryszardem Czajkowskim po Ziemi Świętej i jej okolicach.